Caligarum

Caligarum, caliga, caliguas, chaligas, caligis, véase borcegui: Del lat. "caliga", calzado compuesto de suela claveteada con largas correas para atarla, también armadura de piernas o calzas de piernas. Originariamente botas que llevaban los legionarios romanos. Trias indica que en época medieval fue calzado propio de monjes y clérigos, citando una versión nominada "caligae nocturnales".(TRIAS, Terminología textil, v. c.)

-Bibl.: MENENDEZ PIDAL, Léxico, v. "caliga".; DCECH, v. caliga (1ª doc. Lope), que indica "voz puramente arqueológica en castellano, tomado del lat. caliga.; LEGUINA, Voces de armería, v. c., indica "armadura para defender el pie hasta la pantorrilla".; GARCIA CUADRADO, Cántigas, v. caligas, que indica, "Este tipo suntuario de calzado tiene como antecedente a los compagi que calzaban los emperadores y que en épocas tardías se llevaban sobre calzas de paño que cubrían la pierna. Los papas consideraron el empleo de las cáligas como un especial privilegio y a lo largo de los siglos X y XI hacen concesiones para su uso a abades y sacerdotes. Los obispos las usan de pleno derecho. En el siglo XIII son de cuero aunque las más lujosas están confeccionadas en seda y en su cara llevan frecuentemente bordada la señal de la cruz", cfr. Righetti. Hª Liturgia.; SIMONET, Glosario, v. calsa.; Du CANGE, v. caliga.; TRIAS, Terminología textil, 198, v. caliga. ; DAY, Douanes Gênes, v. calige (doc. 1376).

-1099: "Et dimitto Poncio clerico, pro suo debito (...) capam meliorem et caligas. Alteram uero cappam Berengario clerico. Ad Petrum Gilelmi clericum tunicam I. Alteram uero cappam Berengario clerico. Ad Petrum Gilelmi clericum tunicam I.". (Cfr. TRIAS, Terminología textil, 155) José Miguel Gual.
-1225: Balaguer, portero de Jaime I, recibe de Arnau de Besalú, baile de Gerona, 100 sueldos barceloneses, "quos dominus rex tibi mandavit in litteris suis michi dari pro pallia et tunica staminis fortis et caligis vermilionis". (MIRET, Itinerari Jaime I, 52) Miguel Gual.
-1235: Ordenanzas suntuarias en la cortes de Tarragona. "Item statuimus quod nullus filius militis qui non sit miles ... calcet caligas rubeas, nisi sit talis qui secum milites ducat". (HUICI, Col. dipl. Jaime I, I, doc. 137, 232) Miguel Gual.
-1238 y 1257: Se citan "caligarum ... de blancho de Ripol". (CARRERAS CANDI, Ausona, 12, nota 276). Miguel Gual.
-1242: Un capellán viste "caligas albas"- (CARRERAS CANDI, Ausona, 11, nota 274) Miguel Gual.
-1245-1266: Privilegio de Jaime I a Pere de Fontanet y a Ferrer Gilabert, además de hacer extensiva la autorización a los residentes en la ciudad de Valencia, la autorización para cortar todos tipo de paños en los obradores de la urbe. "facere inde clamides, tunicas, caliguas, capas et omnia qualque vestimenta que vobis placuerit et illa vestimenta dare, vendere et facere inde cuicunque volueritis vestram in omnibus voluntatem sine aliquo impedimento et missione vestra". (BORDES, Desarrollo industrial y textil, 91, HUICI, Col. dipl. Jaime I, II, doc. 919) Miguel Gual.
-1253: Ley de tasa portuaria, "Et colibus de sargia ualeat tredecim solidos". ... "Et custura de manto ualeat duos solidos et medium; et de zorame ualeat unum solidum. Et custura de garnachia scotada cum penna, ualeat duos solidos, es sive penna ualeat unum solidum, Et custura de sagia ualeat decem et octo denarios; et caligis unum solidum. Et custura de gardacos uel de garnachia de manicis, cum penna, ualeat duos solidos et medium, et sine penna ualeat decem et octo denariis". (PORTUGALIAE Monum. Hist., I, 193, 196) Miguel Gual.
-1256: Se cita "caligas de blanco de Narbona", (CARRERAS CANDI, Ausona, 457, nota 153) Miguel Gual.
-1257: "caligarum ... de blancho de Narbona", (CARRERAS CANDI, Ausona, 460, nota 170) Miguel Gual.
-1258: "Dominico Pelagii, sacriste, I morabetino ad opus caligarum et sotularium". (Doc. Cat. de León, Cfr. CNDHE, v. "caliga") José Miguel Gual.
-1276: A un "troter" (mensajero) se le dan "caligas albas"- (SOLDEVILA, Pere el Gran. El regnat, I, doc. 14) Miguel Gual.
-1285: "et caligas panni coloris, et penas cirogrillorum; item, a·n Lopis mantellum et cotum de bifa de Paris cum penis cirogrillorum et tunicam et caligas panni coloris; item, nutrici seu dide dompni Fferrandi mantellum, cotum et tunicam de bifa de Paris cum penis cirogrillorum; item, aliqua mulieri ancille capam, cotum et tunicam de bifa de Sen Denis; item, Pericono de Vilario capam et tunicam de bifa de Sen Denis et caligas albas; item, Perpinianeto cotum et tunicam de biffa de Sen Denis et caligas albas.". (CINGOLANI, Diplomatari Pere el Gran, 749, doc. 780). José Miguel Gual.
-1308: "m et unum par caligarum panni nign". (PUJOL, Las casa del Temple, 176) Miguel Gual.
-1314: "Tunicam meam virmilia::unum supertunicale de bifa blava::quandam capam meam listadam de bifa::caligas meas". (SERRA VILARO, Baronies, II, 285) Miguel Gual.
—1316: 7,5 canas de «presseto rubeo de Duay, ad opus tunicarum et caligarum» de la familia real, a 120 sueldos barceloneses cana (MARTINEZ FERRANDO, Jaime II, doc. 211). Miguel Gual.
-1317: Inventario de bienes de Jacme d'Esquer. "duo paria caligarum lividarum veterum, unum par caligarum rubearum et aliud par caligarum rubearum veterum et usalium". (ASMM, perg. 14-023) Manuel Riu.
-1348: En un inventario de Mateo Vila, apotecario mallorquín, aparece entre túnicas "Item, duo paria caligarum.". (ALOMAR, Dos inventaris, p. 87) José Miguel Gual.
-1429: Un aprendiz recibe al terminar su contrato, "unam tunicam forratam de pellibus corderinarum albarum et unum capucium et unum par caligarum panni lane novi valoris undemcim vel duodecim solidorum per alna et unam diplohidem sive jupó novam cotonine albe". (FERRAGUD, Enfermar lejos de casa, 99, nota 60) José Miguel Gual.
-1447: Inventario de objetos transportado por un ballenero. "Item caligue parve et grandes, in numero grandi". (MARINESCO, Notes sur la vie, I, doc. 2, 299) Miguel Gual.
-1495: "Calças de piernas. caligae. caligarum. no.". (NEBRIJA, Vocabulario, . Cfr. CNDHE v. "caliga") José Miguel Gual.

De: GUAL CAMARENA, M. Vocabulario del comercio medieval. Colección de aranceles aduaneros de la Corona de Aragón (siglo XIII y XIV) , Tarragona (1968)

Véase Ipré y Douax, drap de con referencias este tipo.

Tipo: Calzado

La voz ha sido modificada a fecha 2023-07-17.

Referencias documentales de «Caligarum»

Fichas de la voz «Caligarum», extraídas del archivo del profesor Gual