Caliz

Caliz, v. caliç .- Medida de capacidad para líquidos, registrada en el siglo XII para la sidra. Vaso sagrado de oro o plata que sirve en la misa para echar el vino que se ha de consagrar.

-Bibl.: POTTIER, Inventaires, c. caliç; HUERTA, Vocab. J. Manuel, v. caliz.

-1081: Garcia Gonzalez y su mujer otorgan varias heredades y bienes al Monasterio de Cardeña, entre ellas ... "duos vasos argenteos propter facere calicem; et illo caballo castaneo propter ad illas equas creatione facere". (SERRANO, Becerro Gótico de Cardeña, doc. CCXVIII, 232) Miguel Gual.
-1112: Inventario alhajas iglesia Covarrubias. 3 calices "exoratos", uno de ellos mayor "cum petras et allolo". ... "et I copa de hostias". (SERRANO, Cartulario Covarrubias, doc. XXI, 52) Miguel Gual.
-1196: ·unam copam meam argenti, ut faciant inde unum bonum calicem". (DURAN GUDIOL, Col. Dipl. Huesca, doc. 522) Miguel Gual.
-S. XIII: Juan Díaz en su testamento "de minori cipho argenteo mendat fieri calicem" de plata. (ACZ, leg. 18, d. 7) J. L. Martín.
-1209: "unum chalicem argenteum de III marchos". (DURAN GUDIOL, Col. Dipl. Huesca, doc. 702) Miguel Gual.
-1238: El testamento de Dª Toda Ladrón: otorga a la iglesia de S. Marcos de Teruel plata suficiente para hacer un cáliz. (MARTINEZ ORTIZ. Referencias a Teruel en docts. Jaime I, doc. 61) Miguel Gual.
-1251: "una taça de plata pora un calçe" figura entre los bienes del chantre García Peláez. (ACZ, leg. 18, d. 12) J. L. Martín.
-1259-61: "dos calzes (calices) de estanno". ... "Un cáliz de xpristal, sin patena, con so pie e con so cerco de plata". (TOLEDO, Inventario catedral de Toledo, 123, 124) Miguel Gual.
-1266: "e dotze cabeçals e quatro calices de plata e un test e una cruz de plata" (DURAN, Notas de archivo p. 94) Miguel Gual.
-1268: En las Cortes de Jerez de 1268 se fija el precio del quintal de cobre en 13 maravedís y el del estaño en ocho, estaba prohibido el hacer cálices de cobre, Pero la misma reiteración en las prohibiciones indica su uso." (CASTRO, Aranceles, 339-340) Miguel Gual.
-1274: Inventario de la catedral de Huesca. "Un caliç d'argent dorado". (DURAN GUDIOL, Notas de Archivo, 95) Miguel Gual.
-1275: ·Siete calices de prata ... de los quales son dos dorados de dentro e de fuera... e los tres son dorados de dentro e los dos son planos". (SAN ROMAN, Inventario Cat. Toledo, 177) Miguel Gual.
-1278: Ajuar de la iglesia de Sancti Spiritus de Huesca, "I caliçe de argent bueno, con so buena patena, et III amites ... et una touayllas brescadas uiellas, et II façaleyllas uiellas ... et unas façaleyllas streytas, et I senserio, ey III candeleros de opera de Limojas ... et un cruç gran de Limojas, et otra chica, et otra de fust, et I scrino, et II anpollas, et I açetel ... et I casula de alcoton, et I vaçin, et II candeleros grandes de fierro". (NAVARRO, Docts. Lingüisticos, doc. 45, 68,69) Miguel Gual.
-1294: Se compra un caliz de plata de "marco y medio", p0or 184 mrs. (para el obispo de Burgos). (GAIBROIS, Sancho IV, I, CIX) Miguel Gual.
-1296: Ordenanzas plateros Perpiñán, "Que tot hom qui obra alcuna obra d’aur o d'argent en la vila de Perpenyá...no obre copa, ni anap, ni cal(is), ni alcuna altra obra d’argent, sino d’argent de Montpesler o d’altre bon e fin argent...e que’l dit argent isca blanc del foch...; ni vendrá ni vendre farà anaps, copes ni calis que sien saudats ab estayn» (ALART, Docts. Roussillon, 119 y 120). Miguel Gual.
-1313: "Defendemos que ningun xristiano, nin judio, nin otro ome ninguno, non sea osado de comprar nin de tomar a peños cálices, nin libros, nin cruces, nin vestimenta, nin otros olnamentos, que seas de la eglesia". (SANZ GARCIA, Fuero de Verviesca (Briviesca) , 88, Ley IV) Miguel Gual.
-1316: Para la reina Dª Mª. de Chipre. "unum calicem argenti deauratum intus et extra, cum patena deaurata, simili visido, cum copertorio corii rubei". (MARTINEZ FERRANDO, Jaime II, doc. 221) Miguel Gual.
-1360: En el inventario de bienes de la iglesia de S. Pedro el Viejo de Huesca figura, "un ensensero d'argent, II calices d'argent ... la casubla (casulla) del rey don Remiro ... con casubla de fil d'oro ... VII façaretas hobradas de seda, II otros facaroles hobrados, II calices de plumo (plomo), I cirio pascual que pessa daquia VIII liuras de cera". (NAVARRO TOMAS, Docts. lingüisticos, 176, doc. 120) Miguel Gual.
-1444: En el sentido de toallas: " al subdiacono perteneçe levar el cáliz e la patena al altar, e dae al diácono e tener las ampollas, e el aguamanil, e las fazalejas para alimpiar las manos". (ARCIPRESTE TELAVERA, Vida de San Isidoro, ed. Madoz, 135) Miguel Gual.
-1485: Un calis de plata se valora en 5.300 mrs. ... 12 cálices d'estanno, "con patenas", a 110 mrs. cada uno. (TORRE ed., Cuentas Gonzalo Baeza, I, 93, 96) Miguel Gual.
-1486: 2 marcos de plata se emplean en un cáliz, por valor de 4.700 mrs. ... La plata de un cáliz, a 2.350 mrs el marco. (TORRE ed., Cuentas Gonzalo Baeza, I, 122) Miguel Gual.
-1493, Un cáliz, con su patena, de plata, por 3.995 mrs. ... Se emplea lienzo de Flandes para pannos de calizes. (TORRE ed., Cuentas Gonzalo Baeza, II, 63, 135) Miguel Gual.

Véase Floriano Cumbreño. Col. dipl. Belmonte p. 290 y 439) (Josefina Mateu)

Tipo: Medidas

La voz ha sido modificada a fecha 2023-07-18.

Referencias documentales de «Caliz»

Fichas de la voz «Caliz», extraídas del archivo del profesor Gual

Fichas de la voz «Caliz», Fundación J. March

Fichas elaboradas por el equipo de investigación de la Beca de la Fundación Juan March y cuyo autor aparece en su parte inferior"